Taboes in jeugdboeken: kan een varkentje wel of niet?

Gisteren was De Middag van het Kinderboek, met als thema dit jaar: taboes in kinderboeken. Zijn er nog taboes dan, in deze tijden van sociale media, waarin kinderen alles wat ze maar willen op hun mobieltjes kunnen opzoeken? De hardste porno, foto’s van half-naakte klasgenoten, onthoofdingen, vloggers die de boel stijf bij elkaar vloeken terwijl ze aan gameplay doen? Zijn er nog taboes te bedenken dan? Of werd de Middag van het Kinderboek een heel korte middag omdat er eenvoudigweg maar een conclusie zou zijn: er zijn geen taboes?
Verrassend genoeg is er nog veel taboe. Seks – neuken, oraal – dat kan. Dat mag, in YA. Maar o wee… zodra lichamen gaan ‘versmelten’ zoals Gideon Samson vertelt in zijn boek, dan gaan de pubers onrustig op hun stoel schuiven. Wat ontzettend ranzig; lichamen die versmelten. Ondertussen zien diezelfde pubers op hun mobieltjes waarschijnlijk genoeg sexting voorbij komen waar menig schrijver van zou gaan stotteren. Maar dat terzijde. Versmeltende lichamen, dat zorgt voor ongemak. Praten over borsten – een jongetje riep dat het haram was. Raar. Vrouwen hebben nu eenmaal borsten en dus kun je erover schrijven en praten in de klas. Niks harams aan.

Moord en geweld: ook dat mag gewoon. De boeken van Floortje Zwigtman – bol van geweld soms – mogen gewoon.  Ouders vinden het wellicht minder fijn, maar ach, diezelfde ouders zien niet dat hun kind bij vriendjes in Call of Duty luid juichend iedere voorbijganger kapotschieten en het bloed rijkelijk vloeit.

Vloeken. Hm. Dat is soms lastig. Waar de jeugd al ‘fok!’-roepend op het schoolplein staat, is het zwart  op wit zien van gevloek soms lastig voor ze. Ik stond ooit in een klas en een meisje zei ‘Waarom vloekt u zoveel in De Rampzalige Geweldige Zomer van Daan?’ Ik begreep niet waar ze het over had en zei dat ook. Met een rood gezicht, visueel aangemoedigd door haar klasgenoten, zei ze: ‘U schrijft het woord piemel op…’ O, ja. Dat stuk over hoe Daan zich in de douches van de sportclub altijd rot schaamt en dat hij het gevoel heeft dat zijn piemel niet normaal is. Ik heb uitgelegd dat jongens nu eenmaal piemels hebben en dat je daar dus ook niet moeilijk over hoeft te doen.

 

Homoseksualiteit is ook geen taboe meer. Alhoewel… Ik heb zelf in de serie I love Liv zo’n beetje alle taboes zitten. Livs biologische vader is getrouwd met een zwarte Amerikaanse man, haar vriendin legt het aan met een veel oudere man, haar zus fotografeert zichzelf naakt en stuurt die foto naar een vriendje (viraal…), er komt euthanasie in voor, dronken worden op je dertiende, GHB in je drankje krijgen en er wordt wat gevloekt door mijn personages. Toch vertel ik over deze boeken – ook aan moslimkinderen en op christelijke scholen. En ik sta dan niet te lang stil bij al deze aspecten, maar benoem ze kort. Ik merk soms dat de reacties wat fel zijn (joelende jongens vooral) en dan sluit ik het onderwerp maar af. Wat wel tot gegiechel leidt: zoenologie. Ik leg uit dat er op de middelbare school gezoend gaat worden. En dan vraag ik wie er denkt dat ze niet zullen gaan zoenen op de middelbare school. Afhankelijk van de signatuur van de school en de kinderen, gaan er veel of weinig vingers omhoog. Dat ik zoiets durf te beweren, dat er gezoend gaat worden… Ja, zeg ik dan, we spreken elkaar weer over vijf jaar en dan kijken we of je gezoend hebt.

Soms censureer ik mezelf. Dan zie ik dat ik iets minder wordt gewaardeerd – meestal door een plots pijnlijke blik op het gezicht van een leerkracht – en dat laat ik het onderwerp verder maar gaan. Vrijdag stond ik voor twee christelijke groepen en merkte ik dat ik mijn stukjes over Liv toch wat aanpaste. Toch maar niet over die vader gesproken die nu met een man getrouwd was. Waarom? Gevoel. Terwijl ik het op menig islamtische school wel verkondig.

 

Geen taboes meer dus? Nou ja, toch wel, zo bleek gisteren. Het occulte in boeken – dat mag niet op christelijke scholen. Geen weerwolven, geen heksen en soms zelfs geen liegende kinderen in boeken. Zoals Marcel van Driel opmerkte: maar dan blijven er geen kinderboeken meer over, want alle kinderen liegen in de boeken! Touche.

Varkentjes in leesmethodes. Die mogen dus niet. Waarom niet? Varkentjes zijn voor bepaalde groepen haram. En daar wil je dan niet een leesmethodeboekje aan koppelen. De echte reden: een commerciële gedachte. De school wil dan wellicht de hele methode niet meer hebben. Op zich snap ik die overweging. En die uitgeverij is niet de eerste die wat aanpast zodat het draagvlak groot blijft. Maar toch… Mag dan een boekje over vakantie straks ook niet meer, als er een meisje in korte broek op het strand (of gewoon bikini)  staat? Mogen koeien en honden niet meer omdat de eerste heilig en de tweede onrein is binnen het hindoeïsme? Waar ligt de grens? Bij varkentjes? Of moeten we zeggen: wij hebben hier nu eenmaal varkentjes in dit land (net zoals jongens piemels hebben) en daar is niets mis mee. Je hoeft ze niet te eten en je hoeft er geen boekje over aan te schaffen, maar ze zijn er wel en we gaan ze niet uit onze boeken halen?
Ik denk dat de Middag van Het Kinderboek nog best een heel weekend door had kunnen gaan over het Varkentje. En petje af trouwens, voor de organisatoren Aby Hartog en Marco Kunst. En al die gepassioneerde sprekers, die ervoor zorgen dat er nog genoeg te beleven valt in ons vak: Corien Oranje, Jaap Friso, Gideon Samson, Janny van der Molen, Wieke van Oord, Floortje Zwigtman, Anke Werker, Rian Visser, Juliette de Wit – en ik vergeet er vast nog een aantal. Ik kijk al uit naar volgend jaar!